Kernenergie was de opvallend afwezige technologie in het Klimaatakkoord. Dit akkoord werd kwam in 2018 tot stand onder leiding van de heer Ed Nijpels, en is getekend door een groot aantal maatschappelijke partijen. De afwezigheid van kernenergie was niet toevallig. Ed Nijpels heeft later mondeling verklaard de aanwezigheid van kernenergie 'niet bedoeling was'.
Dat tijdens de voorbereidingen van het Energieakkoord, dat tijdens het ministerschap van Eric Wiebes tot in 2015 stand kwam, kernenergie nog niet ter sprake kwam vinden wij als stichting nog wel enigszins te billijken. In 2015 lagen in Nederland de berichten over 'Fukushima' nog vers in het geheugen. In Nederland waren er op dat moment ook nog geen onderzoeksjournalisten te vinden die de feiten over dat ongeluk onafhankelijk onder de loep hadden gelegd.
De situatie in Nederland was wat dit betreft anders dan in het Verenigd Koninkrijk. Daar had onderzoeksjournalist George Monbiot de claims van de antikernenergiebeweging al kort na het ongeluk op de snijtafel gelegd. Een studie van enkele weken maakte hem duidelijk dat er niets klopte van de claims van de bekende Australische antikern-activiste Helen Caldicott. In de wetenschappelijke rapporten waarnaar zij verwees, bleek het tegenovergestelde te staan van wat er in haar pamfletten stond. In luttele tijd veranderde George Monbiot van een tegenstander van kernenergie in een voorstander. Niet tot genoegen overigens van zijn antinucleaire, linkse achterban. Een vergelijkbaar traject werd echter afgelegd door Mark Lynas, eveneens onderzoeksjournalist, die later betrokken zou raken bij RePlanet/WePlanet, een internationale, op wetenschap gebaseerde milieubeweging.
In Nederland ontbrak het binnen de journalistiek ten ene malen aan belangstelling voor de resultaten van het wetenschappelijke onderzoek naar feitelijke gezondheidsimpact van genoemd ongeluk. De voorstanders van kernenergie die in Nederland actief waren, ontbrak het in die tijd aan bereik om het feitelijke verhaal voor het voetlicht te brengen. En de steun onder de bevolking voor kernenergie was nog gering, oog voor beperkingen van 'hernieuwbare energie' was vrijwel afwezig. Wijs leiderschap heeft zijn grenzen: recht tegen de stroom oproeien kan averechts uitpakken. Dat het Energieakkoord in 2015 werd getekend zonder dat daar kernenergie in voorkwam, was onvermijdelijk.
In 2018 was de situatie echter drastisch veranderd. In het begin van dat jaar werd de internationale beweging RePlanet opgericht (de naam veranderde later in WePlanet). Geen grote milieuorganisatie, zonder budgetten zoals die door de Postcodeloterij mogelijk worden gemaakt, maar wel met iets dat onder milieu-NGO's tamelijk uniek is: een verhaal dat gebaseerd is op wetenschap. Een verhaal ook dat in datzelfde jaar werd opgepikt door Arjan Lubach, die in een twintig minuten durend item kernenergie 'uit de taboesfeer' haalde.
Datzelfde jaar, en in de tussenliggende jaren, zijn er nog heel veel andere ontwikkelingen geweest die relevant waren voor de richting die was uitgezet voor de Nederlandse en de Europese energietransitie. En die op zijn minst als waarschuwing hadden kunnen en moeten fungeren om niet 'alle eieren' in het mandje van 'hernieuwbaar' te leggen. Het meest sprekende voorbeeld hiervan is 'waterstof', dat in de ontluikende twijfel over de stabiliteit van een toekomstig elektriciteitssysteem als oplossing voor alle kwalen moest fungeren.
Inmiddels (begin 2025) zijn we zeven jaar verder en moeten we constateren dat Nijpels bekwaam de fuik heeft gezet waar we met zijn allen in zijn gezwommen. Dat heeft Nijpels uiteraard niet in zijn eentje gedaan. We weten inmiddels dat de antinucleaire onderonsjes al begonnen ver vóór 2002, het jaar waarin Dominique Voynet, Frans minister van milieu, op slinkse wijze er voor zorgde dat kernenergie door de EU niet werd aangemerkt als schone bron van elektriciteit.
Toch waren de tekenen in 2018 al goed leesbaar voor degene die ze had willen lezen. We noemen slechts het feit dat RePlanet als NGO uitdrukkelijk aan de heer Nijpels heeft verzocht om mee te doen aan die Klimaattafels, maar nul op het rekest kreeg. Een wijs man had op dat moment gekozen voor een zo breed mogelijke mix aan schone bronnen. Alleen al het feit dat kernenergie regelbaar is, en zon en wind alleen maar kunnen worden uitgezet als er teveel van is, had te denken moeten geven. Het heeft echter niet zo mogen zijn.
Nou zien wij deze 'faux pas' van de heer Nijpels zeker niet als enige oorzaak van de energiecrisis waarin Europa en Nederland de komende jaren in toenemende mate zullen komen te verkeren. Het is echter wel de reden dat wij als stichting ons niet gehouden voelen aan het toen gesloten akkoord, en van mening zijn dat dit zo spoedig mogelijk moet worden opengebroken.
Bestuur Stiching e-Lise,
februari 2025